پەرەسەندنی داروینی و بنەمای توانای بەهەڵەخستنەوە

پەرەسەندنی داروینی و بنەمای توانای بەهەڵەخستەوە

فەیلەسوفی زانست کاڕڵ پۆپەر لە کتێبەکەیدا بەناوی

The Logic of Scientific Discovery

لۆجیکی دۆزینەوەی زانستی ، بنەمای توانای بەهەڵەخستەوەی پێشکەش کرد بۆ زانست

بەهەڵەخستنەوە

falsifiability

چییە ؟

لەفەلسەفەی زانستدا بۆ ئەوەی کارێک زانستی بێت

دەبێت قابیلی بەهەڵەخستنەوە بێت ، وە کاتێک بیردۆزەکە پێشبینی کردەیی هەیە.

(emperical predictions)

دەبێت یەکبگرێتەوە لەگەڵ ڕوانگەکردن و تێبینیکردن.

(observation)

نموونەیەکی ناسراو هەیە بۆ ئەوە:

هەموو قازەکان سپین ، ئەمە دەربڕینێک یاخود گریمانەیەکە کە قابیلی بەهەڵەخستنەوەیە ، بەڵێ لەوانەیە دوو هەزار قازی سپی ببینین وهەر قازێک ببینین سپی بێت بەڵام ناتوانین بڵێین هەموو قازەکان سپین چونکە قازێکی ڕەش ببینین ، گریمانەکە هەڵەدەبێت.

ئێستاش بابزانین بیردۆزی پەرەسەندنی داروینی بانگەشەکەی لەکوێدا قابیلی بەهەڵەخستنەوەیە

①ئەگەر بێت و زیندەوەرێک ببینین کە هەمان 

DNA

هەیە بەڵام سیفەتی جینی جیایان هەیە 

②ئەگەر زیندەوەرێک ببینین کە بازدان تیایدا ڕوونادات

③یاخوود بازدان ڕوودەدات بەڵام ناگوازرێتەوە بۆ نەوەی داهاتوو

④یاخوود بازدانەکان نەتوانن گۆڕاناریەکی ڕواڵەتی دروستبکەن کە هەڵبژاردنی سروشتی بتوانێ کار بکات لەسەری

⑤ئەگەربێت و بزانین پەستانی ژینگەی سوود نەبەخشێت بە سەرکەوتنی پرۆسەی زۆربوونی ئەو زیندەوەرانەی باشتر گونجاون

⑥یاخوود ئەگەر تەنانەت خاڵی پێنجیش جێبەجێ ببێت بەڵام نەبێتە هۆی ئەوەی زیندەوەرە باشتر خۆگونجێرەکە گۆڕانی ماکرۆی تێدا ڕووبدات

⑦ئەگەر پێکهاتەیەک یاخوود ئەندامێک ببینین کەدروستنەبێ بەگۆڕانی ورد و پلەبەپلە 

⑧زیندەوەرێک ببینین کە بەویل بڕوات و پرۆتینی جیاوازی هەبێت

وە لە %86 زیندەوەران تا ئێستا دراسەنەکراون بەتەواوی و پۆلێن نەکراون ، بۆ نمونە %90 زیندەوەری دەریا و زەریاکاۆ نەناسێنراون یاخوود %93 کەڕووەکان نەناسێنراون یاخود زیندەوەر هەیە پێش ئەوەی ئێمەی مرۆڤ پێیان بگەین تووشی لەناوچوون دەبن ، وە بەپێی ئامارەکان

8.7

ملیۆن جۆر زیندەوەر نەناسێنراوە و دراسەنەکراون

ئەو چەند خاڵەی سەرەوە ئەگەر بێت و خاڵێکیان لە زیندەوەرێکدا ببینرێ ئەوا پەرەسەندنی داروینی قابیلی بەهەڵەخستنەوە دەبێت.

سەرچاوەکان:

evolution a beginner’s guide p.9

تێبینی : 

خاڵی حەوتەم لەداهاتودا باسدەکەین کە بۆچی دەبێتە هۆی شکست یان بەلایەنی کەم

(میکانیزیمی داروینی)