خوێندنەوەیەکی کورت بۆ مەعریفەناسی دیکارتییانە
خوێندنەوەیەکی کورت بۆ مەعریفەناسی
دیکارتییانە
نوسینی بەتین جەمال
لە سەدەکانی 16 بۆ 18 زاینیدا تا سەردەمی {ئیامنوێڵ کانت}
دەمەقاڵێی ئەزموون «empiricism »و عەقاڵنیەت «rationalism »
بەشێوەیەکی دەمارگیرانە گەنگەشەکراوە . کار گەشتبوو بەوەی کەسانی وەکو هیوم هەر گوومانیان لە بوونی نەفس(دەروون)هەبوو.
لە عەقڵباوەڕەکانیش وا هەبوو گومانی لە هەموو شتێک بوو جگە
لە وجودی عەقڵی خۆی (کە ئەمانە تائێستاش هەن بەناوی
سۆلبسیستەکان) هەریەکەو سەیری مەعریفەناسی خۆی دەكرد
دەیبینی زۆر ڕوون و مەعقولە! ئەم باسە چۆناهیە؟
بنچینەی باسەکە ئەوەیە : مەعریفە (زانین) لەکوێوە دێت؟
عەقاڵنیەکان دەڵێن لە عەقڵ و لۆجیکەوە دێت ئەزموون گوومانی لەسەرە. ئەزمونخوازەکان دەڵێن لە ئەزموون و هەست دێت عەقڵ گوومانی لەسەرە.
گرنگرتین کەسایەتیە عەقاڵنیەکان بریتیبوون لە (سپینۆزا) و
(الیبنز) و(دیکارت) لە کەسایەتیە ئەزمونگەراکانیش {هیوم }و {لو} و{بێرکلی}و{کانت}. 1
ڕەگوو ڕیشەی هەروەکو زۆرینەی بابەتەکان دەگەڕێتەوە بۆ یۆنانی کۆن {پایرۆ} وتوویەتی کەوا هەستەکامنان هەمووی گوماناوین.
وە بەشێوەیەکی گشتی ڕواقیەکان{سۆتییست} کەسانی ئەزموونین بەشێوەیەک دانیان بە بوونی جەوهەر نەناوە تەنها عەڕەض نەبێت.
وە شێخ ابن تەیمیە لەوەدا هاوڕایانە و ئەم بیرۆکە لەوانیشەوە گواسرتایەوە بۆ ئیامنوێڵ کانت بە شێوەیەکی جیا پشانی دا.
وە لە سۆفستائیەکاندا بەشێکیان گومانیان لە هەموو شتێک هەبووە ناو نران بە نازامنی – الالادرية- نەك هەر هەستەکانیان بەڵکو هەتاوەکو وتوویانە گومامنان هەیە لەوەی کە “ئایە گومامنان هەیە یان نا ”. واتا گومان دەکەن لەوەی ئایە گومان دەکەن یان نا!! فەیلەسوفی فەرەنسی رینێ دیکارت، نارساوە بە باوكی فەلسەفەی نوێ و دەسپێکی مۆدێرنە لە بیرۆکەکانی ئەوەوە سەری هەڵدا،
درێژەی باسەکە لەم لینکەی تیلیگرامەوە داونلۆد بکە
Comments